Οχύρωση Βελαώρα

Κατά την αρχαιότητα , ο νομός Ευρυτανίας αποτελούσε κατά μεγάλο μέρος τμήμα της αρχαίας Αιτωλίας. Στο βόρειο τμήμα της Αιτωλίας, το πιο ορεινό και πιο δυσπρόσιτο (σημερινός νομός Ευρυτανίας), κατοικούσαν Αιτωλικά φύλα όπως οι Ευρυτάνες, οι Απεραντοί , οι Δόλοπες που κατέβηκαν από τη Θεσσαλία και οι Αγραίοι. Από τον 5ο αι. π.Χ οι Ευρυτάνες, καθώς και τα υπόλοιπα Αιτωλικά φύλα , κατοικούσαν σε ανοχύρωτους οικισμούς , σε «ατείχιστες κώμες» όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης.

Η συστηματική προσπάθεια των Αιτωλών για οχύρωση των οικισμών τους αναπτύσσονται κατά τους ελληνιστικούς χρόνους λόγω των πιέσεων των Μακεδόνων. Στην Αιτωλία των ελληνιστικών χρόνων συναντούμε πολυάριθμους οικισμούς, μικρούς αλλά πολύ καλα οχυρωμένους, συστήματα τειχών και φρουριακές εγκαταστάσεις με οπτική επαφή μεταξύ τους για τον καλύτερο έλεγχο των ορεινών περασμάτων και τη διασφάλιση διόδων. Με την ίδρυση της Αιτωλικής Συμπολιτείας (5ος π.Χ), προκύπτει η ανάγκη κτίσεως μεγάλων οχυρωμένων πόλεων , όπου «συνοικίζονται» αλλά μόνο σε σε περίπτωση κινδύνου, οι κάτοικοι μιας περιοχής ή ενός φύλου.

Στους ιστορικούς χρόνους ανάγεται μια σειρά θέσεων ,κυρίως φρούρια, οι οποίες ανακαλύφθηκαν από τον Woodhouse στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο Woodhouse, στο έργο του Aetolia, στην αλυσίδα οχυρώσεων πάνω στην οροσειρά η οποία αποτελεί και το φυσικό όριο ανάμεσα στην Απεραντία και τη Δολοπία. Πρόκειται για τις οχυρώσεις της Παλιοκατούνας (Τσούκας), της Βούλπης, των Τοπολιάνων και της Βελαώρας.

Στην ευρύτερη περιοχή της Βελαώρας έχουν εντοπιστεί τρεις οχυρώσεις:

α) Στα νότια του χωριού βρίσκεται ένας απότομος βράχος καθώς και ένα τοίχος κατά το ακανόνιστο σύστημα στα Α και ΝΑ ο οποίος εμποδίζει την πρόσβαση στην κορυφή του λόφου. Η έλλειψη κινητών ευρημάτων και η περιορισμένη έκταση που περικλείει ο τοίχος συνηγορούν στο γεγονός ότι δεν υπήρχε μόνιμη εγκατάσταση ούτε οικισμός και πως ο χώρος προοριζόταν ως καταφύγιο σε περίπτωση ξαφνικής επίθεσης.

β) Στα ανατολικά του χωριού της Βελαώρας σώζονται λείψανα οχύρωσης εμφανώς ισχυρότερης από την προηγούμενη. Ίσως στο χώρο αυτό να βρισκόταν ο κύριος οικισμός , τον οποίο να προστάτευε και η προηγούμενη οχείρωση.

γ) Στα δυτικά , σε μια χαμηλή οροσειρά κοντά στον Αχελώο βρίσκεται και η Τρίτη οχύρωση . Το τρίτο αυτό κάστρο έχει σχήμα επιμήκους ορθογωνίου ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του περιβόλου έχει καταρρεύσει. Ένας εγκάρσιος τοίχος φαίνεται να διαιρεί την οχύρωση σε δύο μέρη. Στα δυτικά υπάρχει και ένα απλό άνοιγμα που κατά πάσα πιθανότητα ήταν η είσοδος της οχύρωσης.