Ο Ναός της Επισκοπής

Βυζαντινός Ναός Επισκοπής, τοιχογραφίες τριών περιόδων, Εικονομαχία- Παλαιολόγεια Περίοδος, (8ος; ή) 9ος- 14ος αι. μ.Χ.

Η Βυζαντινή περίοδος της Ευρυτανίας αντιπροσωπεύεται από τον βυθισμένο στα νερά της λίμνης των Κρεμαστών πλέον, Ναό της Επισκοπής Ευρυτανίας. Πρόκειται για ναό, κτισμένο άλλοτε στην ανατολική όχθη του ποταμού Μέγδοβα ή Ταυρωπού. Όπως προδίδει και το όνομα του χωριού στο οποί βρισκόταν ο ναός, κατά πάσα πιθανότητα αποτελούσε έδρα Επισκόπου κάποια παραχελώας Επισκοπής, ενδεχομένως και της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων.

Από το 1965 δυστυχώς βρίσκεται στον πυθμένα της σχηματισθείσας λίμνης του τεχνητού φράγματος. Από το 1960 που άρχισαν οι εργασίες κατασκευής του φράγματος, μέχρι και το 1965 οπότε το νερό άρχισε να κατακλύζει της εντός ορίων λίμνης περιοχές, έγινε μεγάλη συζήτηση για τη διάσωση του ναού, με μεταφορά όπως ήταν ήδη προκριθείσα λύση για μεταφορά αιγυπτιακών αρχαιοτήτων κατά την κατασκευή του φράγματος του Ασσουάν στον Νείλο. Δυστυχώς το εγχείρημα δεν ευοδώθηκε και προκρίθηκε μόνο η απόσπαση των τοιχογραφιών του ναού.

Ο ηλικία του ναού, χρονολογήθηκε με μεγάλη δυσκολία, καθώς η τεχνοτροπία, το σχήμα και οι αναλογίες των κλιτών που σχηματίζουν σταυρό, παραπέμπουν στις αρχές του 10ου αιώνα. Μετά όμως από την αποτείχιση των τοιχογραφιών, πιστεύεται ότι είναι πολύ παλαιότερος, ακόμη και προεικονομαχικός, καθώς σύμφωνα με τον άλλοτε διευθυντή του Βυζαντινού Μουσείου, η επικάλυψη με ανεικονικές τοιχογραφίες (χαρακτηρτιστικό της εικονομαχικής περιόδου) προϋπάρχουσας απεικόνισης της Σταυρώσεως, παραπέμπει σε ηλικία κτίσης του ναού στο πρώτο μισό του 8ου αιώνα μ.Χ.

Ο ναός σύμφωνα με τους ειδικούς, ανήκει στον μεταβατικό βυζαντινό ρυθμό, και συγκαταλέγεται στους λεγόμενους επαρχιακούς τύπους της Βαλκανικής Χερσονήσου. Έχει σχήμα επιμήκους ακανόνιστους ορθογωνίου, εξωτερικών διαστάσεων 10,70 Χ 16,00 μ. , ισχυρής τοιχοποιίας με ασβεστολιθικές πέτρες του Μέγδοβα, ελάχιστα παράθυρα σε ψηλά σημεία των τοίχων και με κτιστά υποστηρίγματα σε νότιο και βόρειο τοίχο. Η στέγη καλύπτόταν από σχιστολικθικές πλάκες, όπως και η στέγη του τρούλου που ήταν κωνική. Στην ανατολή, η τοιχοποιία κατέληγε στις τρεις κόγχες του Ιερού Βήματος, η μεσαία εκ των οποίων, της Άγίας Τράπεζας, κατέληγε σε κερκίδα δύο βαθμίδων που αποτελούσαν το σύνθρονο και στη μέση του συνθρόνου δύο παράλληλες μαρμάρινες πλάκες όριζαν τον επισκοπικό θρόνο. Σε ανασκαφές του δαπέδου βρέθηκαν ταφές εντός του ναού, που δείχνει ότι για μεγάλη χρονική περίοδο χρησιμοποιήθηκε ως κοιμητήριο, σύμφωνα με την αρχαίες συνήθειες.

Η σταδιακή αποτείχιση των αγιογραφιών του ναού αποκάλυψε τρία κύρια στρώματα και συνεπώς τρίες περιόδους αγιογράφησης του ναού. Το παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών ανάγεται στην περίοδο της εικονομαχίας(8ο ή 9ο αι. μ.Χ), με μία μόνο εικονική αναπαράσταση του Χριστού Εσταυρωμένου, εν μέσω δύο ληστών, και ανεικονικά μοτίβα, όπως παγώνια, σταυρούς τεμνόμενοι κύκλοι, μαργαριτοφόρα άνθη κ.α.

Το δεύτερο εικονογραφικό στρώμα ανάγεται στις πρώτες δεκαετίες του 11ου αιώνα και σώζονται ελάχιστες απεικονίσεις όπως του Προφήτη Ηλία, του Αγίου Νικολάου και των Αγίων Κοσμά, Δαμιανού και Θεοδότης.

Το πιο σημαντικό όμως στρώμα αγιογραφιών είναι και το νεώτερο, που είχε επιζωγραφιστεί επί των προηγουμένων δύο και ανάγεται στον 13ο αιώνα. Το τελευταίο αυτό παλαιολόγειο στρώμα, δεν έχει ζωγραφιστεί σε μια φάση αλλά σε περισσότερες και από διαφορετικούς τεχνίτες.

Σχεδόν όλος ο αγιογραφικός διάκοσμος ήταν διατηρημένος κάτω από σοβά, μετά την απόξεση του οποίου κρίθηκε απαραίτητη η διάσωση, ο αποτοιχισμός, η συντήρησης, ο καθαρισμός και η μεταφορά των αγιογραφιών. Η απόσπαση των στρωμάτων έγινε από εξειδικευμένους συντηρητές το 1965, λίγο πριν την βύθιση του ναού. Μετά από εκτεταμμένες εργασίες συντήρησης, οι 82 στο σύνολο αγιογραφίες του Ναού της Επισκοπής, σήμερα φυλάσσονται και εκτίθενται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών,

Ο Ναός της Επισκοπής μέσα από τον φωτογραφικό φακό των δυτών «Tythes scuba club» (Σύλλογος Ερασιτεχνών Αυτοδυτών Τηθύς).

Οι φωτογραφίες ανήκουν στα μέλη του συλλόγου

Γιάννης Ίσσαρης, Φοίβος Βιλανάκης, Χρήστος Ευθυμίου

Ο Σύλλογος Ερασιτεχνών Αυτοδυτών Τηθύς πραγματοποίησε κατάδυση στη τεχνιτή λίμνη των Κρεμαστών στις αρχές Μαϊου 2008

«Αρχίσαμε να μαζεύουμε στοιχεία, να μελετάμε παλιές φωτογραφίες, χάρτες, έγγραφα και ταξιδέψαμε στην περιοχή για να μιλήσουμε αναλυτικά με τους ντόπιους. Η λίμνη έχει μεγάλη έκταση και έπρεπε να είμαστε απόλυτα ακριβείς, ειδάλλως δεν είχαμε καμία ελπίδα» διηγείται στο «Βήμα» ο Χρήστος Ευθυμίου, μέλος του ΔΣ του «Τηθύς»

«Ο όγκος εντοπίστηκε σε βάθος 30 μέτρων! Η ορατότητα όμως ήταν τρομερά περιορισμένη λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε φερτές ύλες και κοκκινόχωμα από τα ποτάμια που εκβάλλουν στη λίμνη. Ήταν σαν να καταδύεσαι σε λάσπη» θυμάται ο 49χρονος κ. Γιώργος Κυπραίος

πηγή:

http://www.scubadive.gr/

https://www.tovima.gr/2011/01/28/society/mia-atlantida-sta-boyna-tis-eyrytanias/

https://tvxs.gr