Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων Ρούμελης

Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων Ρούμελης

Δίπλα στο ναΐδριο του Κοιμητηρίου της Μονής, τους Άγιους Πάντες , βρίσκεται ο αναστηλωμένος πλέον Πύργος, όπου λειτούργησε στις παραμονές της Επανάστασης η «Σχολή των Ελληνικών Γραμμάτων της Ρούμελης». Γύρω στα 1819-1820 ο ηγούμενος της Μονής Κύριλλος Καστανοφύλλης θα ιδρύσει ένα σχολείο καθώς επειγόταν η δημιουργία εκπαιδευτικής εστίας στην ορεινή αυτή περιοχή όπου κυριαρχούσε η αμάθεια και η αγραμματοσύνη.
Τον Ιανουάριο του 1819, ο ηγούμενος Κύριλλος σε συνεννόηση με τον Επίσκοπο Λιτζάς και Αγράφων Δοσίθεο Παναγιωτίδη και τους Πατέρες της Μονής αποφασίζουν να ιδρύσουν σχολείο με ίδια χρηματικά μέσα έχοντας διακαή πόθο την εξαγωγή των παιδιών τους από την απαιδευσία και τη λήψη ελληνική παιδείας. Τον Ιούλιο του 1820 ο Πατριάρχης Γρηγόριος Έ σε απαντητικό σιγίλλιό του εγκρίνει την ίδρυση του Σχολείου καθώς και το καταστατικό του και εκδίδει επιστολή χρηματοδότησης από την Τράπεζα της Αγίου Τάφου στην Πόλη. Το σημαντικό αυτό έγγραφο φυλάσσεται στο Αρχείο της Μονής.
Σε όλες τις γραπτές πηγές της Μονής η Σχολή αναφέρεται ως Σχολή ή Σχολείο « κοινό των Ελληνικών Μαθημάτων». Στο Σχολείο του Καστανοφύλλη - όπως φαίνεται από τα σωζόμενα έγγραφα της Μονής - διδάσκονταν αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς (Ισοκράτης, Ξενοφών, Λουκιανός κ.ά), μεταφρασμένα φιλοσοφικά κείμενα (Αριστοτέλης) καθώς και κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας. Επίσης, ο Κύριλλος δίδασκε και την ψαλτική τέχνη («μουσικά») που βασιζόταν στους πολύτιμους χειρόγραφους Κώδικές του με αντίγραφα σημαντικών υμνογράφων μελοποιών.
Η Σχολή λειτούργησε κατά διαστήματα λόγω του απελευθερωτικού Αγώνα μέχρι το 1825, χωρίς οικονομικά προβλήματα. Με το τέλος της Επανάστασης, τα σχολεία της εποχής δίνουν τη θέση τους στα αλληλοδιδακτικά σχολεία του Καποδίστρια. Μετά την Απελευθέρωση , λειτουργεί αλληλοδιδακτικό σχολείο στο χωριό του Προυσού.