Ι. Ναός Αγίου Νικολάου:
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
Ονομασία Μνημείου: Ι. Ναός Αγίου Νικολάου
Περι Ενότητα / Δήμος / Δημ Ενότητα / Κοινότητα / Οικισμός: ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ / ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ / ΔΟΜΝΙΣΤΑΣ / Άμπλιανης (Σταυροπηγίου) /
Τύπος Κήρυξης: αρχαίο μνημείο
Είδος Μνημείου: Ιεροί Ναοί Χριστιανικοί, Θρησκευτικοί Χώροι
Χρονική Περίοδος: Βυζαντινή/Μεταβυζαντινή
Αρχαία/Ιστορική Ονομασία: -
Κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την Β1 Φ. 32/53408 απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, δημοσιευθείσα 2132/25.11.1998 Φ.Ε.Κ. 1247/11.12.1998. Είναι όμορφος ναός με τέμπλο, του οποίου, μεγάλο τμήμα του απ’ ότι λέγεται, κάηκε μετά το 1940, στον Εμφύλιο. Υπάρχει η εξής εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματα των πεσόντων Αμπλιανιτών ετών 1912-1913: « Ιωάν. Κ. Μαγουλάς, Χρ. Δ. Μουρκογιάννης, Ευάγ. Χ. Μπαρτσώκας, Ι. Χ. Μπαρτσώκας, Σπ. Ν. Μπαρτσώκας, Σπ. Χ. Σκύρλας, Σπ. Α. Τηλιγάδας, Δ.Κ. Τσιράκης, Αθ. Γ. Φλώρος, Σπ. Α. Γιαννακόπουλος, Δ.Ι. Δρόσος, Ι. Ευσταθίου, Ν. Ζάνος, Ι.Π. Κάπραλος, Αθ. Γ. Κοντοδήμας, Δ.Α. Κούκος, Δ.Ν. Κουφός, Σπ. Κ. Κρίντας. Απεθανόν υπέρ πατρίδος».
Στη Βόρεια πόρτα υπάρχει επιγραφή σκαλισμένη στην πέτρα με χρονολογία 25 Αυγούστου 1894. Ο Ναός έχει πέτρινο δάπεδο. Στο κέντρο του είναι σκαλισμένος δικέφαλος αετός και η χρονολογία 1914. Το τέμπλο του είναι περίπου σαν της Αγίας Παρασκευής, αλλά υπάρχουν, αριστερά και δεξιά, απλά ξύλινα συμπληρώματα. Το ταβάνι, και αυτό ζωγραφισμένο με τέχνη από τον Β. Ντρούκα που ζωγράφισε και το ταβάνι της Αγίας Παρασκευής. Οι εικόνες του τέμπλου, από αριστερά στον εισερχόμενο, είναι κατά σειρά Αγίων: Γεωργίου, Παρασκευής, Κωνσταντίνου και Ελένης, Νικολάου, Παναγίας Ελεούσα. Μετά την Ωραία Πύλη, με τον Μέγα Αρχιερέα, δαπάνη των Αδερφών Αθαν. Μπαρτσώκα, είναι εικόνες των: Δεσπότη Χρίστου, Αγίων Ιωάννου του Προδρόμου, Παντελεήμονος, Κωνσταντίνου και Ελένης, Αρχαγγέλου Γαβριήλ και Αγίου Δημητρίου. Προκαλεί εντύπωση η εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, υπάρχει δύο φορές στο τέμπλο. Η μία φέρει τη χρονολογία «1890 Δια χειρός Αποστ. Ζωγράφου». Είναι μάλλον ο ίδιος που φιλοτέχνησε την εικόνα του Αρχαγγέλου Γαβριήλ στο Ναό της Αγίας Παρασκευής. Άλλες εικόνες είναι πολύ μεταγενέστερες, του 1966 και 1974. Στη Βορεινή πλευρά του τοίχου, κοντά στο τέμπλο, υπάρχει η φορητή εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Και αντίστοιχα στην νότια πλευρά η επίσης φορητή του Αρχαγγέλου Γαβριήλ. Οι δύο αυτές εικόνες έρχονται από τον πρώτο Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής Ν. Άμπλιανης Λαμίας, όπως ομολογεί ο δάσκαλος Γεωρ. Ι. Μπαρτσώκας. Τις θυμάται από μικρό παιδί, που τις έφεραν στο χωριό όταν κατασκεύαζαν τον ναό. Υπάρχουν ακόμη άλλες τρεις μεγάλες εικόνες των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και του Μεγάλου Αρχιερέα τοποθετημένες δεξιά και αριστερά από τις πλαϊνές θύρες του ναού και στην πρώτη κολόνα αριστερά, που φιλοτεχνήθηκαν το 1980 με αφιέρωση Αθαν. Μπαλάσκα. Ο Ναός του Αγίου Νικολάου Υπέστη πολλές επικίνδυνες για την στατικότητά του φθορές εξ αιτίας της κλίσης του εδάφους.
Πηγή: «Εκκλησιαστικά εκπαιδευτικά και άλλα στοιχεία Άμπλιανης Ευρυτανίας- Βιολέττας Μπουτοπούλου- Χασάνου»
& Πηγή: Διαρκής Κατάλογος Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων : http://listedmonuments.culture.gr/search_declarations.php