Μονή Αγίας Τριάδος:
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
Ονομασία Μνημείου: Ι. Μονή Αγίας Τριάδος
Περι Ενότητα / Δήμος / Δημ Ενότητα / Κοινότητα / Οικισμός: ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ / ΑΓΡΑΦΩΝ / ΑΓΡΑΦΩΝ / Αγράφων /
Θέση :Σάϊκας
Τύπος Κήρυξης :αρχαίο μνημείο
Είδος Μνημείου :Μοναστηριακά Συγκροτήματα, Θρησκευτικοί Χώροι
Χρονική Περίοδος: Βυζαντινή/Μεταβυζαντινή
Αρχαία/Ιστορική Ονομασία: -
Το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας Σάϊκας (Πετράλωνα) - Αγράφων
Στο κέντρο της οροσειράς των Αγράφων, ΒΔ. του Καροπλεσιού, στη δεξιά πλευρά των πηγών του Μέγδοβα, σε ελατοσκεπή πλευρά της Νιάλας, είναι κυριολεκτικά κουρνιασμένος, ένα μικρός οικισμός των Αγράφων, η Σάϊκα. Σ' αυτή την άγρια, εκστατική και όμορφη τοποθεσία κατοικούσαν λιγοστές οικογένειες, οι οποίες ασχολούνταν σχεδόν αποκλειστικά με την κτηνοτροφία και αρκετές από αυτές το χειμώνα κατέβαιναν στον κάμπο...
Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας αποτελούσε καταφύγιο των κυνηγημένων Ελλήνων και των επαναστατών. Είναι δε τόσο καλά κρυμμένο που κανείς δε φαντάζεται ότι μέσα στ' απόκρημνα αυτά βουνά υπάρχει χωριό και αν δεν φτάσεις στα πόδια του δεν το αντικρίζεις. Σήμερα είναι οικισμός του Δήμου Αγράφων και εκκλησιαστικά εξυπηρετείται και συνεργάζεται με την Εκκλησιαστική Επιτροπή του Καροπλεσίου τ. Δήμου Δολόπων, (που τώρα ανήκει στο ν. Καρδίτσας).
Στη Β.Α. πλευρά του χωριού και πέρα από τα σπίτια, κρυμμένο πίσω από μια πλαγιά, είναι κτισμένο το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας, σ' ένα ευρύχωρο πλαγιαστό τόπο με δικά του γύρω γύρω χωράφια και κελιά, που σήμερα διατηρούνται μόνο αυτά της δυτικής πλευράς. Η μονή φαίνεται να υπήρχε πριν από τον ΙΖ' αιώνα, αφού στην εικόνα της Αγίας Τριάδας αναγράφεται η χρονολογία 1598. Σύμφωνα με σωζόμενη επιγραφή, στα 1641 έγινε η ανακαίνιση και η "ιστόρηση" του ναού. Η παράδοση αναφέρει ότι η κτηματική περιουσία του Μοναστηριού ήταν μεγάλη και είχε ιδιόκτητους βοσκότοπους. Πέρα από τα κτήματα είχε πάρα πολλά γιδοπρόβατα (κοντά στα 2300), τα οποία έβοσκαν στις απέραντες πλαγιές της Νιάλας, του Παπαδημήτρη, στα Καμάρια και ότι το γάλα μεταφερόταν στο μοναστήρι με "Κιούγκια", πήλινους σωλήνες σημάδια των οποίων σώζονται μέχρι σήμερα. Η μεγάλη απόσταση της μεταφοράς πέρα από το κέρδος χρόνου εξυπηρετούσε και το χτύπημα του γάλατος, το "κοπάνισμά" του, ώστε όταν έφτανε στο μοναστήρι είχε ήδη γίνει βούτυρο.
Η μονή της Σάικας υπήρξε ένα από τα κρησφύγετα των κλεφταρματολών. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης, η συμμετοχή του στον Αγώνα ήταν σημαντική. Εδώ συγκεντρώθηκε το σώμα του Κώστα Βελή (Στεργιόπουλου), από το Κερασοχώρι, ο οποίος ξεσήκωσε την περιοχή στα όπλα με τη γνωστή επαναστατική του προκήρυξη. Εδώ συγκεντρώθηκαν τα όπλα και τα άλλα πολεμοφόδια, που είχε προμηθευτεί ο Βελής από τον Ηπειρώτη Γιαννάκη Ίβο Ρήγο του Μεσολογγιού. Από δω ξεκίνησαν οι συχνές επιθέσεις των Ελλήνων επαναστατών εναντίον των Τούρκων στα Καμποχώρια, στα "Κονιαροχώρια"
Η εκκλησούλα που απόμεινε από το μοναστηριακό συγκρότημα, έχει μήκος 9 μ., πλάτος 6 μ. και ύψος 4 μ.. Είναι ασβεστόκτιστο με πέτρες και σκεπή από κεραμίδια, από τα παλιά του χρόνια, σταυρεπίστεγη. Ο Νάρθηκας του μοναστηριού έχει τρεις εισόδους, πάνω στη μεσαία είσοδο υπάρχει η ίδια τοιχογραφία της εξωτερικής εισόδου. Από το μέσα μέρος της εισόδου αυτής αναγιγνώσκουμε την επιγραφή:
"Ιστορίσθη ο Θείος ούτος και πάνσεπτος ναός της Αγίας Τριάδος δια εξόδου του τιμιωτάτου άρχοντος κυρ. Δημητρίου/ Αρχιερατεύοντος του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Λιτζάς και Αγράφων κυρού Δανιήλ. Ηγουμενεύοντος των οσιοτά/των εν Ιερομονάχης κυρ. Βισσαρίων και κυρ. Ευγενίου. Χειρ ευτελούς Ιω(άννου) κ' ετέρου Ιω(άννου)/όστις εισελθών της πύλης αύτης δόλου ραδίος εύρη των νοειτήν του πόλου. Έτει Ζ'ΡΜΘ Οκτωβρίου ε΄". Στη δεξιά πάνω άκρη της επιγραφής αυτής είναι γραμμένο με μικρά γράμματα "του Αμπατζή απ' το Καβροπλέσι".
Οι Αγιογράφοι Ιωάννου είναι οι ίδιοι που αγιογράφησαν το Μοναστήρι της Σπινάσας (Νεράιδας) Αγράφων, δέκα χρόνια αργότερα και το μοναστήρι του Τροβάτου Αγράφων (1644). Είναι απλοί ζωγράφοι και η δουλειά τους αποτελεί έκφραση τοπικής αγιογραφικής τέχνης, που στηρίζεται στις μεγάλες αστικές και μοναστηριακές Σχολές και κυρίως είναι εκφραστές της Κρητικής Σχολής και του Θεοφάνη. [Διακρίνεται κάποια βελτίωση της δουλειάς τους, μεταξύ των δύο εξεταζομένων μοναστηριών (1641 και 1651)].Οι δύο τοιχογραφίες της Αγίας Τριάδας που βρίσκονται στις εισόδους του μοναστηριού είναι αντίγραφα της φορητής εικόνας που βρίσκεται στο Μοναστήρι, η οποία φέρει χρονολογία 1598. Με βάση την εικόνα αυτή μπορούμε να υποθέσουμε ότι το μοναστήρι μπορεί ν' αγιογραφήθηκε στα 1641, όπως αναφέρει η επιγραφή, αλλά να κτίστηκε πιο νωρίς, δηλαδή προ ή μετά το 1598. (Κι αυτό στηρίζεται στην κτητορική επιγραφή του μοναστηριού της Σπινάσας, που αγιογραφήθηκε στα 1651, αλλά κτίστηκε στα 1610). Όλη η εσωτερική πλευρά του Μοναστηριού είναι αγιογραφημένη, αλλά η κατάσταση αυτών των τοιχογραφιών δεν είναι καλή, γιατί όλα αυτά τα χρόνια και κυρίως της Τουρκοκρατίας το κατοικούσαν και μάλιστα μέχρι το 1966 στεγαζόταν το Δημοτικό Σχολείο.
Μεγάλο μέρος της αγιογράφησης καλύπτουν οι παραστάσεις από τη ζωή και το μαρτύριο του Χριστού, που βρίσκονται στο πάνω μέρος των πλευρών. Πέραν από την αγιογράφηση του μοναστηριού διατηρούνται και διάφορες φορητές εικόνες, μερικές των οποίων έχουν και χρονολογική ένδειξη (1598, 1607, 1638).
Η τοποθεσία και το Μοναστήρι προξενούν απροσδιόριστα συναισθήματα, στον επισκέπτη. Το άγριο περιβάλλον γύρω γύρω, το ζεστό πλησίασμα του μοναστηριού, οι έντονες συναισθηματικές ιστορικές φορτίσεις που έρχονται στο νου σου, η στενή επαφή με το ουράνιο, το απόμακρο, το θρησκευτικό τον απομακρύνουν απ' την καθημερινότητα...
Η ιερά μονή της Αγίας Τριάδας Σάϊκας (Πετράλωνα) Αγράφων τιμάται από όλους τους Αγραφιώτες την Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος με λειτουργία και εορτασμό
Πηγή : ( του Παναγιώτη Β. Σαλαγιάννη, φιλολόγου ) – Από σελίδα του facebook : Ορεινά Αγράφων Ευρυτανίας
& Πηγή: Διαρκής Κατάλογος Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων : http://listedmonuments.culture.gr/search_declarations.php