Παραδοσιακός γάμος - Ήθη κι έθιμα

Ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια της λαογραφίας - ίσως το πιο γοητευτικό - είναι αφιερωμένο στη διερεύνηση του γαμήλιου τελετουργικού και των εθιμικών συμπεριφορών που ακολουθούσαν ή συνεχίζουν να ακολουθούν σε αγροτικές και κτηνοτροφικές κοινωνίες, όπως είναι η Ευρυτανία.

Στην ελληνική αγροτική πραγματικότητα το τυπικό της γαμήλιας διαδικασίας είναι χωρισμένο σε συνεκτικές ενότητες συνυφασμένο με τις κοινωνικές, οικονομικές και ηθικές αντιλήψεις του τόπου αλλά και της εποχής. Ο παραδοσιακός γάμος αλλά και αρκετά ήθη κι έθιμα που τον ακολουθούσαν άρχισαν να αλλάζουν ή να χάνονται με το χρόνο. Τα παραδοσιακά γαμήλια έθιμα έπρεπε να ανταποκριθούν και να προσαρμοστούν στους ρυθμούς και τις ηθογραφικές μεταβολές που έφερε η μεταπολεμική πραγματικότητα αλλά και οι επόμενες δεκαετίες.

Παραδοσιακά έθιμα γάμου στην Ευρυτανία

α) Το προξενιό ή η προξενιά. Το προξενιό γινόταν συνήθως από την πλευρά του γαμπρού και εάν η διαδικασία της προίκας πήγαινε κατ’ ευχήν, ακολουθούσαν οι αρραβώνες στο σπίτι της νύφης. Συνήθως ένας κοινός συγγενής ή φίλος των δύο οικογενειών μετέφερε τη γαμήλια επιθυμία στην άλλη πλευρά. Υπήρχαν και περιπτώσεις που την πρωτοβουλία για σύναψη γάμου την έπαιρναν οι γονείς χωρίς τη μεσολάβηση τρίτου προσώπου.

β) Προίκα – Προικοσύμφωνα. Ο θεσμός της προίκας υπάρχει από την αρχαιότητα και ήταν συνυφασμένος με την αποζημίωση και την εξασφάλιση της γυναίκας. Ωστόσο, στα νεότερα χρόνια ο θεσμός της προίκας αναφέρεται κυρίως στα περιουσιακά στοιχεία τα οποία δίνονταν υπέρ της νύφης είτε στην ίδια (επικαρπία, κυριότητα) είτε στον άντρα λογαριασμό της. Συνήθως η συμφωνία της προίκας επικυρωνόταν και με έγγραφα, τα «προικοσύμφωνα», τα οποία χρονολογούνται από το 1500. Επρόκειτο για απλό έγγραφο, στα νεότερα όμως χρόνια και οριστικά μετά την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα το 1946 συντασσόταν με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Μέσα από τα προικοσύμφωνα βλέπει κανείς πως γινόταν η μεταβίβαση από τη μία γενιά στην άλλη

γ) Αρραβώνες. Γίνονταν στο σπίτι της νύφης όπου οι καλεσμένοι του γαμπρού προσέφεραν δώρα και ακολουθούσε γλέντι και χορός. Την αλλαγή των δαχτυλιδιών στους μελλόνυμφους έκανε ο νονός του γαμπρού.

δ) γάμος. Ο γάμος τελούνταν πάντα Κυριακή. Παλαιότερα ο γάμος-η στέψη- γινόταν στο σπίτι της νύφης, όπου ο γαμπρός πήγαινε με όλο του το σόι, τους φίλους του, τους προσκεκλημένους του καθώς και με τη συνοδεία οργάνων. Αργότερα οι γάμοι άρχισαν να γίνονται αποκλειστικά στην εκκλησία. Αν τα σπίτια ήταν κοντά πήγαιναν εν πομπή στο ναό με τα πόδια, με τα όργανα να παίζουν. Το σημαντικό γεγονός του γάμου το ζούσε έντονα, όχι μόνο οι νεόνυμφοι και οι συγγενείς τους αλλά και η τοπική κοινωνία. Ακόμη κι εκείνοι που δεν ήταν καλεσμένοι πήγαιναν στην εκκλησία για να παρακολουθήσουν το μυστήριο.

ε) Τραγούδι – Χορός. Δεν υπήρχαν αρραβώνες ή γάμος χωρίς γλέντι, τραγούδι και χορό. Υπάρχει ένας μεγάλος λαογραφικός πλούτος στα παραδοσιακά τραγούδια γάμου που σκιαγραφούν με τον καλύτερο τρόπο την ελληνική κοινωνία μέσα στην οποία λαμβάνει χώρα το σημαντικό γεγονός του γάμου (τραγούδια για τον έρωτα, τον πόθο, τον θαυμασμό, την προσμονή, τα όνειρα).

Πηγές: Κοψίδα – Βρεττού, Π., (2011). Αθηναίων γάμοι. Παραδοσιακά έθιμα- νεοεθιμικές συμπεριφορές και νοοτροπίες σε ένα σύγχρονο πολυπολιτισμικό σκηνικό της πρωτεύουσας

Λουκάτος, Δ., (1992). Εισαγωγή στην Ελληνική Λαογραφία. ΜΙΕΤ: Αθήνα. Σελ 214-221