Περιοχή "γύφτικα" - Τα "ντόρτικα"

Στην πόλη του Καρπενησίου, από τα οθωμανικά χρόνια, υπήρχε η ξεχωριστή συνοικία των αθίγγανων χαλκιάδων , τα «γύφτικα» του Καρπενησίου. Στη νοτιοδυτική πλευρά της πόλης του Καρπενησίου, στην άκρη του ποταμού, ήταν εγκατεστημένοι οι χαλκιάδες ή ρόμηδες (τσιγκ. Rom, Ατσίγκανος, πρβ. γαλλ. Romani). Οι «ντόρτηδες» - όπως ήταν γνωστοί λόγω της ιδιαίτερης γλώσσας τους , τα «ντόρτικα» - εκτός από σιδηρουργοί, καταπιάνονταν και με κάποιο όργανο - βιολί, σουραύλι, ντέφι κλπ- ενώ πολλοί το είχαν σαν κύρια ή αποκλειστική δουλεία τους.

Εάν εξαιρέσει κάποιος την ιδιαίτερη γλώσσα τους, οι ντόρτηδες ήταν πλήρως εξελληνισμένοι, μονόγλωσσοι, μιλώντας τα ρουμελιώτικα της Ευρυτανίας. Ήταν χριστιανοί και θεωρούσαν τον εαυτό τους ίδιο με τους υπόλοιπους Έλληνες της περιοχής. Με τα χρόνια οι ντόρτηδες αφομοιώθηκαν από τον ντόπιο πληθυσμό (επιγαμίες κλπ) και έπαψε αυτός ο διαχωρισμός με τους ντόπιους(μέσα 20ου αιώνα).

Τα «ντόρτικα»

Δεν πρόκειται για μια ολόκληρη και σωστή γλώσσα αλλά για ένα περιορισμένο σύνολο από λέξεις που συναποτελούν μια συμβατική φρασεολογία και ανακατώνονται στην ομιλία με αρκετές ελληνικές λέξεις (συνθηματική γλώσσα). Όσον αφορά τη γραμματική τους κατηγορία, οι περισσότερες λέξεις των «ντόρτικων» είναι ουσιαστικά, αρκετές ρήματα, ενώ λιγότερες επίθετα και αριθμητικά. Σχετικά με τη μορφή τους, η φωνητική καθρεπτίζει την ντόπια ρουμελιώτικη προφορά ενώ το παραγωγικό και η σύνταξη σε όποιον βαθμό μπορούμε να αναφερθούμε σε αυτή – ακολουθούν τους κανόνες της ελληνικής γλώσσας.

Στα «ντόρτικα» μπορεί κάποιος να βρεί στοιχεία της τσιγγάνικης γλώσσας, ωστόσο έχει επικρατήσει σε μεγάλο βαθμό η ντόπια ελληνική. Το αποτέλεσμα είναι η χρήση ενός περιορισμένου λεξικού συνόλου και φρασεολογίας που ανακατώνεται με ελληνικές λέξεις , δημιουργώντας μια συνθηματική γλώσσα η οποία ήταν κατανοητή μόνο από τους χαλκιάδες της πόλης του Καρπενησίου.

Πηγή: 6: Τριανταφυλλίδης, Μ.1963. Tα «ντόρτικα» της Eυρυτανίας. Συμβολή στα

ελληνικά «μαστόρικα»Στο Άπαντα Mανόλη Tριανταφυλλίδη, 2ος τόμ., 33-45.

Θεσσαλονίκη: Iνστιτούτο Nεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Mανόλη Tριανταφυλλίδη].